Dr. Barbara Hortian MD: Ja. Slaaponderzoekers hebben de afgelopen jaren in talloze onderzoeken aangetoond dat de hersenen, de psyche en het hele organisme zich tijdens de slaap herstellen. Tijdens de slaap schakelen het lichaam en de hersenen niet volledig uit, maar vindt er een zeer complex proces plaats. Tijdens de nacht doorlopen we vier tot vijf van zulke slaapcycli, die elk ongeveer 90 minuten duren. De eerste lichte slaap wordt gevolgd door een diepe slaapfase. Deze wordt gevolgd door nog een lichte slaapfase met droomervaringen, die we de REM-slaap noemen. Fysieke, mentale en psychologische regeneratie vindt voornamelijk plaats tijdens de diepe slaap en de REM-slaap.
Wat gebeurt er tijdens de verschillende fasen van de slaap?
Dr. Barbara Hortian MD: Tijdens de diepe slaap vermindert de slaapbehoefte van het lichaam en komen er verschillende hormonen vrij (vooral bekend: groeihormoon), die essentieel zijn voor celherstel en het immuunsysteem. Het hele organisme regenereert in dit proces. De REM-slaapfase organiseert en verwerkt informatie van de dag ervoor en onze eigen emoties, zodat onbelangrijke dingen worden vergeten en belangrijke dingen in ons geheugen worden opgeslagen. De REM-slaap is daarom heel belangrijk voor mentale stabiliteit.
Waarom worden we moe?
Dr. Barbara Hortian MD: Net als veel andere processen die in het organisme plaatsvinden, wordt ook dit ritme gestuurd door bepaalde hormonen. s Avonds en 's nachts maakt ons lichaam in de pijnappelklier (epifyse) van de hersenen het slaaphormoon melatonine aan - maar alleen in het donker. Dankzij dit hormoon kunnen we ons ontspannen en in slaap vallen. Bovendien verlaagt het vrijkomen van melatonine de lichaamstemperatuur, polsslag en ademhalingsfrequentie. Onze „interne klok“ is hier ook nauw mee verbonden: Waar de oogzenuwen elkaar kruisen achter het voorhoofd bevindt zich de zogenaamde suprachiasmatische kern, een zenuwknoop die het natuurlijke slaap-waakritme regelt aan de hand van de lichtinval. Wanneer het netvlies registreert dat het weer licht wordt, stopt de melatonineproductie en worden we wakker.
Dus iedereen heeft het in eigen hand om goed te slapen?
Dr. Barbara Hortian MD: Natuurlijk zijn er slaapstoornissen met diepere oorzaken. Maar in principe vereist een gezonde slaap zelfdiscipline. Moet je bijvoorbeeld echt tot diep in de nacht achter de computer zitten? Moet je constant beschikbaar zijn in je slaapkamer via je smartphone of met de tv aan? Dit soort vragen zou iedereen zich moeten stellen die kampt met slaapproblemen of die 's ochtends niet uitgerust uit bed stapt. Slaap is immers geen noodzakelijke last, maar levert een belangrijke bijdrage aan innerlijke balans en gezondheid.
Hoeveel slaap hebben we nodig?
Dr Barbara Hortian, MD: De onvoorwaardelijke fixatie op een dagelijkse minimumslaaptijd en het quasi „forceren“ van slaap is vaak zeer contraproductief. Niet iedereen heeft per se zes tot acht uur slaap nodig, er is veel variatie. Op oudere leeftijd heb je bijvoorbeeld niet per se minder slaap nodig, maar je slaap wordt opgesplitst in verschillende episodes - net als bij een klein kind. Ik zou oudere mensen dus niet per se willen afraden om een middagdutje te doen. Je moet echter niet verwachten dat je daarna van 10 uur 's avonds tot 6 uur 's ochtends kunt slapen. Het zou goed zijn om later naar bed te gaan of om niet teleurgesteld wakker te worden met je haar naar beneden. En iedereen herinnert zich vast nog wel hoe het was om jong en verliefd te zijn: Had je niet soms een heel korte slaaptijd en kwam je toch - zo vol positieve gevoelens - de dag door!
Slaap als belangrijke bijdrage aan gezondheid …?
Dr. Barbara Hortian: We weten dat er een verband bestaat tussen slecht slapen en verschillende ziekten. Het is bewezen dat er een nauw verband bestaat tussen slaapstoornissen en depressie als gevolg daarvan. Omgekeerd kunnen slaapstoornissen ook het eerste symptoom zijn van een beginnende depressie. De hormonale processen tijdens de slaap waarop in het begin alleen maar werd gezinspeeld, zijn in feite veel complexer. Als hier tekorten of verstoringen optreden, kan dit de ontwikkeling van obesitas, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten bevorderen. Last but not least verzwakt te weinig of te onrustige slaap het immuunsysteem, wat weer kan leiden tot een grotere vatbaarheid voor infecties. Als we denken aan de belangrijke invloed van slaap op de psyche, is het ook duidelijk dat je niet echt fit en in staat bent om beslissingen te nemen als je permanent slaaptekort hebt - je bewijst jezelf zeker geen dienst in je dagelijkse en professionele leven.
Waar kan ik terecht met slaapproblemen?
Dr Barbara Hortian: In de eerste plaats natuurlijk naar uw huisarts, waar eerdere ziekten en levensstijl bekend zijn. Als psychische stress, ziekte of medicatie kunnen worden uitgesloten als oorzaak van de slaapproblemen en er geen verklaringen kunnen worden gevonden met verdere diagnostiek, zal een verwijzing naar een specialist worden gemaakt. Voorafgaand moet echter een consultatie over slaaphygiëne plaatsvinden: Is mijn slaapruimte rustig, koel genoeg, verduisterd en heeft het een comfortabele matras? Eet ik 's avonds geen zware maaltijden? Sluit ik de dag rustig en geleidelijk af? Houd ik me regelmatig aan bepaalde slaaprituelen? Grote fysieke inspanningen of emotioneel stressvolle situaties vlak voor het slapengaan moeten ook vermeden worden. Luisteren naar audioboeken is trouwens een effectieve manier om slechte gedachten uit te bannen tijdens lange periodes van waakzaamheid 's nachts.
